Ευγένιος Ιονέσκο, ο "Ρινόκερος"

  Αναμφισβήτητα, είναι έργο αντιναζιστικό. Κυρίως όμως, είναι ένα έργο που αντιτίθεται σε κάθε μαζική υστερία, σε κάθε επιδημία που κρύβεται κάτω από την καλύπτρα της λογικής και των ιδεών, αλλά που δεν παύει να είναι κοινωνική αρρώστια, της οποίας οι ιδεολογίες, στην πραγματικότητα, είναι το "άλλοθι". 

Αν διαπιστώσουμε ότι η ιστορία παραλογίζεται, αν η παραπληροφόρηση της κάθε προπαγάνδας υπάρχει για να καλύπτει τις αντιφάσεις ανάμεσα στα γεγονότα και τις ιδεολογίες που υποστηρίζει, αν καταφέρουμε να ρίξουμε ένα καθάριο βλέμμα στην επικαιρότητα, αυτό φτάνει για να μας εμποδίσει να υποκύψουμε στην παράλογη "λογική" και στα ψέματα που μας σερβίρουν, για να γλιτώσουμε από κάθε ίλιγγο. 

Οι οπαδοί διαφόρων δογματισμών, κατηγόρησαν το συγγραφέα του "Ρινόκερου" ότι πήρε μιαν "αντιδιανοουμενίστικη" θέση και διέλεξε για ήρωά του έναν άνθρωπο μάλλον απλό. 

Θεώρησα όμως σωστό να μην παρουσιάσω ένα ιδεολογικό σύστημα, για να το αντιπαρατάξω σε άλλα τρέχοντα ιδεολογικά συστήματα. Σκέφτηκα, απλούστατα, πως αυτό που έπρεπε ν' αποδείξω ήταν η μηδαμινότητα κάθε τρομερού συστήματος. Συστήματα που μας καθοδηγούν, παρασύρουν τους ανθρώπους, τους αποκτηνώνουν κι ύστερα τους καταντάνε σκλάβους. 

 Σίγουρα κάποιος καταλαβαίνει πως τα λόγια του Ζαν, του Μποτάρ και του Ντιντάρ δεν είναι παρά "φόρμουλες-κλειδιά". Τα συνθήματα που εξαπολύουν τα διάφορα δόγματα και που κρύβουν κάτω από το προσωπείο της αντικειμενικής ψυχρότητας την πιο παράλογη και άγρια παρόρμηση.

 Ο "Ρινόκερος" λοιπόν, είναι μια προσπάθεια για να διαλυθούν αυτές οι μεταφυσικές ψυχώσεις.

Τί εστί άτομο;

 Η αναστολή της ηθικής αποτίμησης, είναι η ηθική που αντιτάσσεται στην ανεκρίζωτη τακτική του ανθρώπου να αποτιμά αμέσως και διαρκώς τους πάντες, να αποτιμά πριν και χωρίς να καταλάβει. (Ραμπελαί)

 Τί εστί άτομο; Που κατοικεί η ταυτότητά του; Από τί ορίζεται εντέλει ένα εγώ; Από αυτά που κάνει ένα πρόσωπο, από τις πράξεις του; Η πράξη όμως ξεφεύγει από τον αυτουργό της, στρέφεται σχεδόν πάντοτε εναντίον του. Μήπως από την εσωτερική ζωή του, από τις  σκέψεις του, από τα κρυμμένα αισθήματά του; Είναι όμως ικανός ο άνθρωπος να κατανοήσει τον εαυτό του; Οι κρυμμένες σκέψεις του μπορούν να χρησιμεύσουν σαν κλειδί για την ταυτότητά του; Ή όμως ο άνθρωπος ορίζεται από τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο, από τις ιδέες του;

Νομίζουμε ότι δρούμε, νομίζουμε ότι σκεφτόμαστε, μα κάποιος άλλος ή κάποιοι άλλοι σκέφτονται και δρουν μέσα μας: προαιώνιες συνήθειες, αρχέτυπα που καθώς έγιναν μύθοι και πέρασαν από γενιά σε γενιά, έχουν μια απέραντη δύναμη γοητείας και μας τηλεκατευθύνουν μέσα από «το πηγάδι του παρελθόντος».

«Το Εγώ του ανθρώπου είναι άραγε ένα πράγμα ερμητικά κλεισμένο στον εαυτό του και αυστηρά εγκλωβισμένο στα χρονικά και σαρκικά όριά του; Πολλά από τα στοιχεία που το συναποτελούν δεν ανήκουν άραγε στον κόσμο πριν και έξω από αυτό»;

Ακόμα και ο πόνος, αντίδραση φαινομενικά ανεξέλεγκτη, είναι «μίμηση και συνέχεια».

 

Οι Προδομένες Διαθήκες, Μ. Κούντερα

Λουτράκι, Αύγουστος 2023