Λουτράκι 2025

 

Η Εγχώρια και Παγκόσμια Πολιτική Συγκυρία - Από την Κρίση της Δημοκρατίας στην ιδέα του Οικουμενικού Ανθρώπου (περίοδος Αναγέννησης)

 Η σύγχρονη πολιτική σκηνή χαρακτηρίζεται από πολλαπλές και αλληλοδιαπλεκόμενες κρίσεις: θεσμική, οικονομική, δημογραφική και πολιτισμική. Στην Ελλάδα, φαινόμενα όπως τα σκάνδαλα διαχείρισης ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, η δραματική μείωση γεννήσεων και η μεταναστευτική πολιτική, δείχνουν τον αγώνα μιας κοινωνίας ανάμεσα στη σταθεροποίηση και στη διολίσθηση προς αυταρχικές πρακτικές.

Παράλληλα, σε παγκόσμιο επίπεδο, πολιτικοί στοχαστές όπως οι David Runciman και Wendy Brown αναδεικνύουν τον μετασχηματισμό της δημοκρατίας σε ένα πεδίο διαρκούς αβεβαιότητας, όπου η τεχνολογία και η υπερπολιτικοποίηση της καθημερινότητας διαλύουν τα παραδοσιακά όρια μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου.

Η Ελλάδα βιώνει μια έντονη κοινωνική και θεσμική αστάθεια. Η αποκάλυψη εκτεταμένων σκανδάλων στις γεωργικές επιδοτήσεις υπονομεύει την αξιοπιστία του κράτους δικαίου και απειλεί με σοβαρά πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, η δραστική πτώση της υπογεννητικότητας οδηγεί στο κλείσιμο σχολικών μονάδων και θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του εκπαιδευτικού συστήματος. Το μεταναστευτικό είναι ένα από τα πολύ σημαντικά ζητήματα που απασχολεί και τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ενίσχυση της άμυνας με δαπάνες δισεκατομμυρίων συνιστά απόπειρα δημιουργίας ενός ισχυρού κράτους, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει την ανασφάλεια μιας κοινωνίας που αισθάνεται περικυκλωμένη από κινδύνους.

Σε διεθνές επίπεδο, η δημοκρατία αντιμετωπίζει σοβαρές πιέσεις. Ο Runciman έχει αναδείξει την "τοξικότητα" της σύγχρονης πολιτικής, καθώς οι δημοκρατίες μοιάζουν παγιδευμένες σε έναν φαύλο κύκλο πόλωσης, παραπληροφόρησης και εξάρτησης από τεχνολογικούς μεσολαβητές. Η πολιτική λειτουργεί πλέον μέσα σε ένα περιβάλλον όπου η πληροφορία δεν απελευθερώνει αλλά χειραγωγεί.

Η Wendy Brown, από την πλευρά της, τονίζει ότι η υπερπολιτικοποίηση της καθημερινότητας, όπου ακόμα και οι καταναλωτικές επιλογές αποκτούν πολιτική διάσταση, οδηγεί σε διάλυση των παραδοσιακών ορίων ανάμεσα στο πολιτικό και το ιδιωτικό. Αυτή η διάχυση του πολιτικού καθιστά δύσκολη τη διάκριση των πεδίων δράσης και υπονομεύει την ίδια την έννοια της συλλογικής αυτονομίας.

Η ανάλυση των δύο στοχαστών φωτίζει μια κοινή συνισταμένη: ο σύγχρονος κόσμος κυβερνάται από ασαφείς θεωρίες και ρευστές επιδράσεις. Η τεχνολογία, που υπόσχεται διαφάνεια και συμμετοχή, καταλήγει να ενισχύει τις ασυμμετρίες της εξουσίας. Η δημοκρατία μετατρέπεται σε πεδίο αβεβαιότητας, όπου τα όρια μεταξύ γνώσης, πληροφορίας και ιδεολογίας γκρεμίζονται.

Ωστόσο, αυτή η ρευστότητα μπορεί να αναγνωσθεί και ως ευκαιρία. Οι τεχνολογικές επινοήσεις ανοίγουν δυνατότητες για νέες συνδέσεις μεταξύ τομέων και ιδεών. Η ιδέα του του Οικουμενικού Ανθρώπου της περιόδου της Αναγέννησης, ενός υποκειμένου που υπερβαίνει τεχνητά όρια και αγκαλιάζει την κοινή μας πραγματικότητα, μπορεί να αποτελέσει απάντηση στην κρίση. Το ιδανικό αυτό δεν αναιρεί τις προκλήσεις της εποχής, αλλά τις μετατρέπει σε κίνητρα για κριτική σκέψη, δημιουργικότητα και διασύνδεση πέρα από σύνορα και ιδεολογικούς κατακερματισμούς.

Η εγχώρια και παγκόσμια πολιτική συγκυρία αποκαλύπτει μια βαθιά κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς και στις διαδικασίες της δημοκρατίας. Στην Ελλάδα, αυτή η κρίση εκδηλώνεται μέσα από σκανδαλώδη φαινόμενα κακοδιαχείρισης, δημογραφική κατάρρευση και αυστηρές πολιτικές ασφάλειας. Σε διεθνές επίπεδο, οι στοχασμοί των Runciman και Brown δείχνουν ότι η ίδια η έννοια του πολιτικού μετασχηματίζεται σε ένα πεδίο υπερβολικής φόρτισης και αβεβαιότητας.

Μέσα σε αυτό το τοπίο, η ιδέα του Οικουμενικού Ανθρώπου αποκτά καίρια σημασία, ως ένα κάλεσμα για αναστοχασμό, επανεφεύρεση και σύνθεση, όπου η τεχνολογία και η πολιτική δεν θα είναι όργανα κατακερματισμού αλλά εργαλεία συλλογικής δημιουργίας.